Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ, ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Οι ανάγκες των φοιτητών με αναπηρία συνοψίζονται σε μια λέξη: «Πρόσβαση». Πρόσβαση στη διαπροσωπική τους επικοινωνία με μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, δηλαδή συμφοιτητές, καθηγητές, υπαλλήλους. Πρόσβαση στον δομημένο χώρο του Πανεπιστημίου, στο έντυπο ή ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό, στον πίνακα και τις ανακοινώσεις στις αίθουσες διδασκαλίας, στις εξετάσεις των μαθημάτων, στις πληροφορίες και το περιεχόμενο του Ιστού. Η ΜοΠροΦμεΑ έχει ως αποστολή «τη διασφάλιση στην πράξη της ισότιμης πρόσβασης στις ακαδημαϊκές σπουδές των φοιτητών με διαφορετικές ικανότητες, και απαιτήσεις».

Από το 2006, οπότε ιδρύθηκε και άρχισε την επίσημη λειτουργία της ως Υπηρεσία του Πανεπιστημίου Αθηνών, η ΜοΠροΦμεΑ, έχει ως αποστολή «τη διασφάλιση στην πράξη της ισότιμης πρόσβασης στις ακαδημαϊκές σπουδές των φοιτητών με διαφορετικές ικανότητες, και απαιτήσεις, και ιδιαίτερα των φοιτητών με αναπηρία (ΦμεΑ)».

Οι ανάγκες των φοιτητών με αναπηρία συνοψίζονται σε μια λέξη: «Πρόσβαση». Πρόσβαση στη διαπροσωπική τους επικοινωνία με μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, δηλαδή συμφοιτητές, καθηγητές, υπαλλήλους. Πρόσβαση στον δομημένο χώρο του Πανεπιστημίου, στο έντυπο ή ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό, στον πίνακα και τις ανακοινώσεις στις αίθουσες διδασκαλίας, στις εξετάσεις των μαθημάτων, στις πληροφορίες και το περιεχόμενο του Ιστού.

Στην Μονάδα Προσβασιμότητας για Φοιτητές με Αναπηρία υλοποιείται ένα σύστημα υπηρεσιών που εξυπηρετεί τις ανάγκες πρόσβασης σε τρία επίπεδα:

      • Υπηρεσίες πρόσβασης που απευθύνονται άμεσα στο φοιτητή με αναπηρία

      (ΦμεΑ),

      • Υπηρεσίες πρόσβασης που εφαρμόζονται στο περιβάλλον του ΦμεΑ και

      • Υπηρεσίες προώθησης της προσβασιμότητας.

Οι υπηρεσίες πρώτου επιπέδου περιλαμβάνουν: συστηματική καταγραφή των συγκεκριμένων αναγκών κάθε ΦμεΑ, αξιολόγηση των ικανοτήτων του, προσωπικές Υποστηρικτικές Τεχνολογίες, καθημερινή μεταφορά προς και από το Πανεπιστήμιο φοιτητών που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο, προσβάσιμο εκπαιδευτικό υλικό (συγγράμματα, σημειώσεις, διαφάνειες, κλπ), τηλεδιερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, και ψυχολογική συμβουλευτική υποστήριξη.

Οι υπηρεσίες δευτέρου επιπέδου περιλαμβάνουν: προσβασιμότητα στο δομημένο χώρο του Πανεπιστημίου, προσβάσιμους σταθμούς εργασίας στις βιβλιοθήκες, κατευθυντήριες οδηγίες (π.χ. για τον τρόπο συμμετοχής στις εξετάσεις των ΦμεΑ) και κατάρτιση του προσωπικού του Πανεπιστημίου και των εθελοντών υποστήριξης των ΦμεΑ.

Το τρίτο επίπεδο υπηρεσιών, περιλαμβάνει υπηρεσίες αξιολόγησης της προσβασιμότητας ιστοθέσεων, οργάνωση ημερίδων και σεμιναρίων, παραγωγή έντυπου και ηλεκτρονικού ενημερωτικού υλικού, διάδοση της τεχνογνωσίας και συμμετοχή σε ερευνητικά και αναπτυξιακά έργα.

Αξίζει να αναφερθεί ένα παράδειγμα προσφοράς στην περιοχή των προσωπικών Υποστηρικτικών Τεχνολογιών, η συλλογή ΑΘΗΝΑ  (http://access.uoa.gr/ATHENA/), που παρέχει, με ένα καλά οργανωμένο τρόπο, έναν σημαντικό αριθμό δωρεάν λογισμικού Υποστηρικτικών Τεχνολογιών για όλα τα Άτομα με Αναπηρία. Πρόσφατα, η συλλογή ΑΘΗΝΑ επεκτάθηκε και με εκατοντάδες εφαρμογές δωρεάν λογισμικού Υποστηρικτικών Τεχνολογιών για φορητές συσκευές (έξυπνα τηλέφωνα και tablets).

Εκτός από τις υπηρεσίες της Μονάδας Προσβασιμότητας στις οποίες ο ΦμεΑ μπορεί να έρχεται σε άμεση επικοινωνία για τα καθημερινά προβλήματα που συναντά στις σπουδές του, σε κάθε ένα από τα Τμήματα των Σχολών του Πανεπιστημίου, έχει θεσμοθετηθεί ο Σύμβουλος Καθηγητής ΦμεΑ, με τον οποίο μπορεί να συζητά ο Φοιτητής με Αναπηρία τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σε κάθε μάθημα, όπως για παράδειγμα τον τρόπο συμμετοχής του στις εξετάσεις και στις εργαστηριακές ασκήσεις. Ο Σύμβουλος Καθηγητής ΦμεΑ αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ του ΦμεΑ, των υπολοίπων καθηγητών στο συγκεκριμένο Τμήμα και της Μονάδας Προσβασιμότητας. Με τον τρόπο αυτό κάθε καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει ένα σημείο αναφοράς για να συζητά τα θέματα που σχετίζονται με τους φοιτητές του που έχουν αναπηρίες, όπως για παράδειγμα, πώς θα αντιμετωπίσει στο αμφιθέατρο ένα κωφό φοιτητή ή πώς θα επικοινωνήσει τηλεφωνικά μαζί του, πώς θα εξετάσει γραπτά έναν τυφλό φοιτητή ή τον φοιτητή χωρίς δεξιότητες στα χέρια. Επίσης, στις Γραμματείες κάθε Τμήματος των Σχολών του Πανεπιστημίου έχει ορισθεί αρμόδιος υπάλληλος  για την εξυπηρέτηση των ΦμεΑ με τον οποίο οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με εναλλακτικούς προσβάσιμους τρόπους.

Η Υπηρεσία Εθελοντισμού αποτελεί τη νεότερη δραστηριότητα της Μονάδας Προσβασιμότητας Φοιτητών με Αναπηρία. Ξεκίνησε να λειτουργεί τον Νοέμβριο του 2010 και μέχρι σήμερα έχει εκπαιδεύσει 360 εθελοντές. Η ανταπόκριση των φοιτητών στο πρόγραμμα εθελοντισμού είναι σημαντική και ολοένα αυξανόμενη. Η υπηρεσία εθελοντισμού αναλαμβάνει να βρει εθελοντές συμφοιτητές που μπορούν να υποστηρίζουν τις πρόσθετες ανάγκες ενός ΦμεΑ στις καθημερινές ακαδημαϊκές του δραστηριότητες, δηλαδή, στη μετακίνηση χρηστών αναπηρικών αμαξιδίων, στον χειρισμό αντικειμένων (βιβλίων, εργαστηριακών οργάνων, κλπ), στην ενημέρωση για ανακοινώσεις διδασκόντων, εργαστηρίων, γραμματειών, στη συγκέντρωση των συγγραμμάτων από τα σημεία διανομής, στη συγγραφή σημειώσεων κατά τις παραδόσεις, στην παραγωγή προσβάσιμων συγγραμμάτων, στη μελέτη, στην εκμάθηση χρήσης υπολογιστών. Κάθε εθελοντής πριν αναλάβει τα καθήκοντά του, καταρτίζεται μέσα από ένα βιωματικό ειδικό πρόγραμμα της Μονάδας Προσβασιμότητας σε πρακτικά θέματα επικοινωνίας, συνοδείας και υποστήριξης των ΦμεΑ.

Ως σήμερα, με δεδομένο το μέγεθος του Πανεπιστημίου Αθηνών, η ΜοΠροΦμεΑ κατάφερε να πετύχει σε αρκετά υψηλό βαθμό τους στόχους που είχε θέσει. Εξυπηρετεί περισσότερους από 665 φοιτητές με αναπηρία: 71 φοιτητές με τύφλωση ή σοβαρή απώλεια όρασης, 69 με απώλεια ακοής, 40 με απώλεια ομιλίας, 178 με κινητικές αναπηρίες και 307 με άλλες αναπηρίες ή χρόνιες παθήσεις.

Η Μονάδα Προσβασιμότητας του Πανεπιστημίου Αθηνών σήμερα στελεχώνεται από:

 πτυχιούχο πληροφορικής με εξειδίκευση στις παραγωγή προσβάσιμων συγγραμμάτων, διερμηνέα της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας η οποία εκτελεί και χρέη γραμματέα, κοινωνιολόγο υπεύθυνη για την Υπηρεσία Εθελοντισμού, υπάλληλο υπεύθυνη της Υπηρεσίας Μεταφοράς, ψυχολόγο (μερικής απασχόλησης) και τρεις οδηγούς για τα δύο ειδικά οχήματα μεταφοράς ΦμεΑ. Εκτός από τους οδηγούς (ένας εκ των οποίων είναι μόνιμος υπάλληλος και δύο είναι αορίστου χρόνου), τις αμοιβές του υπόλοιπου προσωπικού καλύπτει το Πανεπιστήμιο Αθηνών με ίδιους πόρους.

Η οικονομική κρίση, όπως είναι αναμενόμενο, έχει επηρεάσει τη λειτουργία της υπηρεσίας. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια η ΜοΠροΦμεΑ προσπαθεί να διατηρήσει τον υψηλό βαθμό υπηρεσιών που προσφέρει στους φοιτητές με αναπηρία. Και αυτό επιτεύχθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό, κυρίως μέσω της χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων της Μονάδας Προσβασιμότητας από τους ίδιους πόρους του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα τελευταία χρόνια το προσωπικό μειώθηκε κατά έναν πληροφορικό ειδικό στις Υποστηρικτικές Τεχνολογίες για ΑμεΑ και έναν οδηγό της Υπηρεσίας Μεταφοράς (η Υπηρεσία Μεταφοράς λειτουργεί καθημερινά με δύο βάρδιες και για τα δύο ειδικά οχήματα).

Επίσης, ένα μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Μονάδα Προσβασιμότητας είναι η σημαντική μείωση του ορίου μηνιαίας κατανάλωσης λίτρων βενζίνης που έχει επιβληθεί για όλα τα κρατικά αυτοκίνητα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να εξυπηρετήσει όλα τα αιτήματα των φοιτητών που είναι χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων, παρά το γεγονός ότι το Πανεπιστήμιο Αθηνών αγόρασε πριν από ένα χρόνο, ακόμη ένα ειδικό αυτοκίνητο για την Υπηρεσία Μεταφοράς ΦμεΑ και διπλασίασε τις βάρδιες των οδηγών τους.

Ένα δεύτερο πρόβλημα, είναι η αδυναμία πλήρους εφαρμογής του προγράμματος παρεμβάσεων στα υφιστάμενα κτήρια ώστε να γίνουν προσβάσιμα λόγω της μείωσης του προϋπολογισμού. Ας σημειωθεί ότι το μεγάλο πλήθος των κτηρίων του Πανεπιστημίου Αθηνών, πολλά από τα οποία είναι αρκετά παλαιά ή διατηρητέα, δεν επιτρέπει να γίνουν όλα πλήρως προσβάσιμα μέσα σε λίγα χρόνια.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει γίνει σημαντικά πιο φιλικό μέσα από τη λειτουργία της Μονάδας Προσβασιμότητας για Φοιτητές με Αναπηρία. Δύο στοιχεία τεκμηριώνουν συμπληρωματικά την εκτίμηση αυτή:

Πρώτον, μεγαλύτερος αριθμός μαθητών με αναπηρία ενδιαφέρονται να γίνουν φοιτητές του Ε.Κ.Π.Α., επειδή γνωρίζουν ότι θα έχουν υποστήριξη στις σπουδές τους.

Δεύτερον, αρκετά Πανεπιστήμια της χώρας μας αλλά και του εξωτερικού έχουν ζητήσει μεταφορά τεχνογνωσίας για να δημιουργήσουν αντίστοιχες Μονάδες Προσβασιμότητας.

Στα άμεσα σχέδια της Μονάδας Προσβασιμότητας του ΕΚΠΑ περιλαμβάνονται:

 η ολοκλήρωση της ανάπτυξης του προηγμένου πληροφορικού συστήματος ΕΡΜΟΦΙΛΟΣ για τη δημιουργία προσβάσιμων συγγραμμάτων, έτσι ώστε να παράγονται γρήγορα και σε μεγαλύτερες ποσότητες όλοι οι απαραίτητοι μορφότυποι για τις διάφορες αναπηρίες, και η αναβάθμιση της ψηφιακής βιβλιοθήκης προσβάσιμων συγγραμμάτων.

Περισσότερες πληροφορίες για την ΜοΠροΦμεΑ παρέχονται στην ιστοθέση: http://access.uoa.gr.

Πηγή: http://www.iatronet.gr/