ΣΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η AMELIB ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΗ

Τα προβλήματα των εντυποαναπήρων μπορεί να μην απασχολούν την κοινή γνώμη,  όμως χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα αποκλείονται από κάτι τόσο απλό όπως το να μπορούν να διαβάσουν από ένα μυθιστόρημα μέχρι το ακαδημαϊκό βιβλίο στο οποίο θα εξεταστούν στο τέλος του εξαμήνου σαν φοιτητές.

Μελπομένη Μαραγκίδου.

Πηγαίνοντας στο υπόγειο του Παντείου, όπου βρίσκεται η ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη, περνώντας ανάμεσα στα συγγράμματα, σε ένα γραφείο στο βάθος συναντά κανείς την Ειρήνη, η οποία είναι βιβλιοθηκονόμος. Χάρη σε μία πρωτοβουλία που πήρε πριν από πέντε χρόνια, οι εντυποανάπηροι θα μπορούν πλέον να διαβάσουν χιλιάδες τίτλους στην πρώτη προσβάσιμη ψηφιακή βιβλιοθήκη που γίνεται στην Ελλάδα. Την AMELIB (Accessible Multimodal Electronic Library).

«Η εντυποαναπηρία είναι η αναπηρία εκείνη που σε εμποδίζει να διαβάσεις έντυπο υλικό ανεξάρτητα. Μπορεί να είσαι τυφλός, μερικώς βλέπων, δυσλεξικός, με μαθησιακές δυσκολίες, με αναπηρία στα άνω άκρα, περιλαμβάνει το 10% περίπου του πληθυσμού κάθε χώρας», μου εξηγεί η Ειρήνη και συνεχίζει: «Αν ρωτήσεις έναν άνθρωπο πώς διαβάζει ένας τυφλός θα σου πει με Braille. Όμως ελάχιστοι τυφλοί διαβάζουν πλέον έτσι. Οι εντυποανάπηροι επιλέγουν ηλεκτρονικές ψηφιακές εφαρμογές με μία τεχνολογία που λέγεται "ανάγνωση οθόνης". Ουσιαστικά είναι ένας συνθέτης φωνής που αναγνωρίζει ό,τι υπάρχει πάνω στην οθόνη και με αυτό τον τρόπο ακούνε το βιβλίο. Η βιβλιοθήκη που είναι σχεδιασμένη να υποστηρίζει τέτοιες τεχνολογίες και να διαθέτει συμβατά βιβλία με "αναγνώστες οθόνης", είναι προσβάσιμη».

Στην πραγματικότητα μπορεί να ακούγεται απλό ένας αναγνώστης οθόνης να διαβάζει ένα βιβλίο, αλλά είναι πολύ πιο περίπλοκο. Όπως μου εξηγεί η Ειρήνη: «Ένας αναγνώστης οθόνης διαβάζει ό,τι βλέπει πάνω στην οθόνη. Εμείς δεν θέλουμε να διαβάσει όλη την πληροφορία όμως, γιατί σκέψου ότι ένα βιβλίο έχει επικεφαλίδες, αριθμούς σελίδων, μπορεί να έχει πίνακες, εικόνες, υποσημειώσεις. Ο αναγνώστης οθόνης δεν μπορεί να αναγνωρίσει τα στοιχεία αυτά ως διαφορετικά μεταξύ τους και τα διαβάζει ενιαία από πάν μέχρι κάτω. Είναι άρα πολύ κουραστικό να διαβάσεις ένα βιβλίο με αναγνώστη οθόνης χωρίς να έχεις επεξεργαστεί αυτό το βιβλίο. Σκοπός είναι μετά την επεξεργασία, η εμπειρία της ανάγνωσης για έναν εντυποανάπηρο να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντινή με την εμπειρία της ανάγνωσης ενός μη εντυποαναπήρου».

Τα προβλήματα των εντυποαναπήρων μπορεί να μην απασχολούν την κοινή γνώμη, όμως χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα αποκλείονται από κάτι τόσο απλό όπως το  να μπορούν να διαβάσουν από ένα μυθιστόρημα μέχρι το ακαδημαϊκό βιβλίο στο οποίο θα εξεταστούν στο τέλος του εξαμήνου σαν φοιτητές.

 «Το 2010 μου ανατέθηκε από την διευθύντρια της βιβλιοθήκης να φτιάξω μια υπηρεσία στήριξης εντυποαναπήρων φοιτητών της βιβλιοθήκης του Παντείου. Είχαμε έναν υπολογιστή, σταθμό εργασίας για τους εντυποανάπηρους φοιτητές. Στην αρχή είδα ότι ο υπολογιστής δεν ήταν καν σε προσβάσιμο σημείο. Μετά γνώρισα και τα ίδια τα παιδιά και αυτό ήταν το μεγαλύτερο κέρδος. Σιγά σιγά συνειδητοποίησα ότι όσους σταθμούς εργασίας και να φτιάξω, η κοινωνία και το Πανεπιστήμιο δεν είναι προσβάσιμα. Άρα δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσουν», λέει η Ειρήνη και συνεχίζει:

«Υπάρχει μία φράση που χρησιμοποιούν οι τυφλοί παγκόσμια «book famine», η πείνα για βιβλίο και αναφέρει ότι μόλις το 7% της εκδοτικής παραγωγής στον αναπτυγμένο κόσμο είναι προσβάσιμο. Το υπόλοιπο 93% δεν φτάνει ποτέ σε εντυπο-ανάπηρα άτομα. Έτσι λοιπόν κατάλαβα ότι το ζητούμενο για εμάς είναι να φτιάξουμε βιβλία. Να τα βάλουμε σε μία ψηφιακή βιβλιοθήκη που θα τους επιτρέπει να ακούσουν το βιβλίο όπου κι αν είναι. Στην Αθήνα, στα Τρίκαλα, την Κοζάνη. Κι έτσι ξεκίνησε η ιστορία της AMELIB», θυμάται η Ειρήνη. Το εγχείρημα μπορεί να ξεκίνησε από το Πάντειο, το οποίο είναι και ο φορέας υλοποίησης αυτού του έργου όμως αφορά το σύνολο των εντυποανάπηρων ατόμων. Η πρόταση κατατέθηκε και εγκρίθηκε από τον Σύνδεσμο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών και χρηματοδοτήθηκε από ΕΣΠΑ.

«Το δύσκολο σε αυτήν την ιστορία ήταν να πείσουμε τους αρμόδιους φορείς να φτιάξουμε έναν ενιαίο συνεργατικό δίκτυο και να δημιουργήσουμε έναν ενιαίο συλλογικό κατάλογο και μια συλλογή. Δεν υπήρχε προηγούμενο και ήταν πολλά αυτά που έπρεπε να λυθούν», λέει η Ειρήνη. Στο Συνεργατικό δίκτυο συμμετέχουν η Εθνική Βιβλιοθήκη, το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ), ο Φάρος Τυφλών, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Τυφλών, όλες οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, το οποίο σημαίνει ότι υπάρχει ήδη μία έτοιμη συλλογή για να ανέβει στην AMELIB μίνιμουμ 15.000 βιβλίων.

Η AMELIB είναι ήδη online και θα αρχίσει να γεμίζει σταδιακά με τίτλους. Οι εντυποανάπηροι θα έχουν πρόσβαση με ειδικό ατομικό κωδικό. «Υπάρχει μία πολύ σημαντική λεπτομέρεια που πρέπει να λυθεί. Θα είμαστε παράνομοι», λέει η Ειρήνη. «Υπάρχει μία υπουργική απόφαση που μας δίνει τη δυνατότητα της αναπαραγωγής των βιβλίων. Να πάρω δηλαδή εγώ ένα βιβλίο να το φτιάξω και να το δώσω σε έναν δικαιούχο. Όμως δεν μας δίνει την δυνατότητα της δημόσιας προβολής, όπου δημόσια προβολή είναι η ανάρτηση στο διαδίκτυο. Υπάρχει ευρωπαϊκή οδηγία που προβλέπει την δημόσια ανάρτηση. Κι εμείς ζητάμε την πλήρη εναρμόνισή της στην ελληνική νομοθεσία», εξηγεί η Ειρήνη.

«Είναι τόση η αναγκαιότητα και τόσο άδικο το νομικό πλαίσιο που λέει ότι είναι παράνομο, που δεν πτοεί κανέναν από τους φορείς. Υπάρχει η ευρωπαϊκή οδηγία και η διεθνής πρακτική. Γιατί στην Αμερική η αντίστοιχη προσπάθεια τους που λέγεται bookshare.com έχει πάρα πολλούς τίτλους και διακινούνται όλα τα βιβλία ηλεκτρονικά», λέει η Ειρήνη.

Οι εντυποανάπηροι έχουν ήδη ενθουσιαστεί με την AMELIB. Η Ειρήνη καθημερινά λαμβάνει θετικά μηνύματα: «Οι φοιτητές στο Πάντειο μου λένε πολύ συγκινητικά πράγματα. Μια μέρα ήμουν στον Φάρο Τυφλών και είναι εκεί η Βίλλυ. Είναι τυφλή, γύρω στα 50 και δουλεύει χρόνια υπεύθυνη στην βιβλιοθήκη. Θυμάμαι είχα συνάντηση με την διοίκηση και ήταν μαζεμένοι όλοι. Εγώ ήμουν ψαρωμένη τρελά γιατί ήθελα να τους πείσω. Παρουσιάζω λοιπόν την εφαρμογή και τους λέω. "Θέλω να μου πείτε πώς σας φάνηκε΄΄. Και πετάγεται όρθια η Βίλλυ και φωνάζει "Φανταστικό, φανταστικό, ποτέ στην ζωή μου δεν περίμενα ότι θα φτιαχνόταν κάτι τέτοιο στην Ελλάδα. Σ΄ ευχαριστώ". Ε και έβαλα τα κλάματα».

Πηγή: http://www.vice.com/