ΣΤΑ ΑΔΥΤΑ ΤΗΣ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗΣ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ

Στα άδυτα της σκλήρυνσης κατά πλάκας

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μία χρόνια πάθηση του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, η οποία χαρακτηρίζεται από προοδευτική καταστροφή της μυέλινης ουσίας -του προστατευτικού περιβλήματος των νευρικών ινών, που επιτρέπει την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους. Η νόσος έχει δύο βασικές μορφές: Την υποτροπιάζουσα, η οποία αντιπροσωπεύει το 85% των κρουσμάτων και στους περισσότερους ασθενείς εξελίσσεται προοδευτικά έπειτα από 15-20 χρόνια. Την πρωτοπαθώς εξελισσόμενη, που αντιπροσωπεύει το σχεδόν 10% των κρουσμάτων και χαρακτηρίζεται από προοδευτική επιδείνωση ευθύς εξαρχής.

Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣκΠ)και ο αριθμός τους αυξάνεται διαρκώς, σύμφωνα με νέα στοιχεία.

Τον περασμένο μήνα, η Διεθνής Ομοσπονδία Σκλήρυνσης κατά Πλάκας δημοσίευσε τον αναθεωρημένο άτλαντα της νόσου, που αποκάλυψε ότι μεταξύ 2008 και 2013 τα κρούσματά της παγκοσμίως αυξήθηκαν κατά 10% και πλέον οι πάσχοντες υπερβαίνουν τα 2,3 εκατ.

Σύμφωνα, εξάλλου, με μελέτη που δημοσίευσαν πέρυσι στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Neurology» επιστήμονες από το Τμήμα Νευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η συχνότητα της νόσου αυξήθηκε σημαντικά ιδίως στις γυναίκες και αυτό σχετίσθηκε με την μετακίνηση του πληθυσμού από τις αγροτικές στις αστικές περιοχές. Αν και ακριβή στοιχεία για την χώρα μας δεν υπάρχουν, υπολογίζεται πως η νόσος προσβάλλει πλέον γύρω στα 90 άτομα ανά 100.000 πληθυσμού, με τον συνολικό αριθμό να υπερβαίνει τους 10.000.

Όπως εξηγεί ο Δήμος - Δημήτριος Μητσικώστας, διευθυντής της Νευρολογικής Κλινικής και υπεύθυνος του Ιατρείου Πολλαπλής Σκλήρυνσης (σ.σ. η σύγχρονη ονομασία της σκλήρυνσης κατά πλάκας) του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, παραμένει άγνωστο γιατί αυξάνονται τα κρούσματά της. «Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η διατροφή, αλλά την ακριβή αιτία δεν την γνωρίζουμε», λέει. «Αυτό που παραμένει σταθερό είναι η ηλικία εκδήλωσης, που είναι στη δεκαετία 25-35 ετών, αν και η έναρξη της πάθησης φαίνεται πως συμβαίνει νωρίτερα στον οργανισμό των ασθενών».

Η επιστημονική κοινότητα αναζητεί επισταμένα τις αιτίες της δίνοντας έμφαση στους μηχανισμούς που οδηγούν στην εμφάνισή της. Η αναζήτηση γίνεται κυρίως στο DNA των ασθενών και ήδη έχουν εντοπιστεί σχεδόν 110 γενετικές μεταλλαγές που σχετίζονται με αυτήν. Η νεώτερη μελέτη δημοσιεύθηκε προσφάτως στο επιστημονικό περιοδικό «Nature Genetics» και αποκάλυψε 48 γονιδιακές μεταλλαγές έπειτα από ανάλυση γενετικού υλικού σχεδόν 80.000 εθελοντών, οι 29.300 εκ των οποίων έπασχαν από σκλήρυνση κατά πλάκας.

«Η αναζήτηση γονιδίων έχει διπλή σκοπιμότητα», εξηγεί ο κ. Μητσικώστας.

«Πρώτον, για να προσδιορισθεί η κληρονομικότητα της ΣκΠ η οποία φαίνεται πως είναι περιορισμένη και, δεύτερον, για να προσδιορισθούν οι μηχανισμοί δημιουργίας της ώστε να επινοηθούν καλύτερες θεραπείες. Μέχρι στιγμής, όλα τα γονίδια που έχουν σχετισθεί με τη ΣκΠ αποκωδικοποιούν λίγο πολύ γνωστούς και γενικούς ανοσολογικούς μηχανισμούς, γεγονός που δεν επιτρέπει ακόμα τη δημιουργία έξυπνων φαρμάκων εναντίον της. Όμως η έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση σίγουρα θα αποφέρει κάποια στιγμή καρπούς».

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μία χρόνια πάθηση του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, η οποία χαρακτηρίζεται από προοδευτική καταστροφή της μυέλινης ουσίας -του προστατευτικού περιβλήματος των νευρικών ινών, που επιτρέπει την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους. Η νόσος έχει δύο βασικές μορφές:

• Την υποτροπιάζουσα, η οποία αντιπροσωπεύει το 85% των κρουσμάτων και στους περισσότερους ασθενείς εξελίσσεται προοδευτικά έπειτα από 15-20 χρόνια.

• Την πρωτοπαθώς εξελισσόμενη, που αντιπροσωπεύει το σχεδόν 10% των κρουσμάτων και χαρακτηρίζεται από προοδευτική επιδείνωση ευθύς εξαρχής.

Η υποτροπιάζουσα μορφή

Για τους πάσχοντες από υποτροπιάζουσα σκλήρυνση κατά πλάκας τα νέα είναι ευοίωνα, καθώς τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχουν επινοηθεί πολλά φάρμακα για την αντιμετώπισή της. Αν και τα φάρμακα αυτά δεν οδηγούν στην ίαση, επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου μειώνοντας τις υποτροπές και έτσι τον συνολικό αριθμό των βλαβών στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, ενώ περιορίζουν τα συμπτώματα και βελτιώνουν τη λειτουργικότητα των ασθενών.

Η ουσιαστική στροφή προς το καλύτερο «άρχισε το 1993 όταν εμφανίσθηκε η πρώτη ιντερφερόνη (σ.σ. σήμερα υπάρχουν πολλές) και λίγο αργότερα ένα άλλο φάρμακο, το glatiramer acetate» συνεχίζει ο κ. Μητσικώστας. «Στη δεκαετία του 2000 προστέθηκαν δύο ακόμα θεραπείες, το μονοκλωνικό αντίσωμα ναταλιζουμάμπη και το πρώτο χάπι, η φινγκολιμόδη, ενώ πλέον βρισκόμαστε μπροστά σε μια έκρηξη νέων θεραπειών που αλλάζουν ριζικά την εξέλιξη της αρρώστιας», προσθέτει.

Στις νέες θεραπείες συμπεριλαμβάνονται δύο ακόμα φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα (η τεριφλουνομίδη η οποία εγκρίθηκε τον Αύγουστο στην Ευρώπη αλλά δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμα και το dimethyl fumarate που έχει εγκριθεί στις ΗΠΑ και αναμένει έγκριση στην Ευρώπη), το μονοκλωνικό αντίσωμα αλεμτουζουμάμπη που εγκρίθηκε τον Σεπτέμβριο στην Ευρώπη αλλά επίσης δεν κυκλοφορεί ακόμα, και η λακινιμόδη που βρίσκεται στο τελικό στάδιο κλινικών δοκιμών.

Τι σημαίνουν πρακτικά αυτές οι εξελίξεις για τους ασθενείς; «Πριν από μερικές δεκαετίες, το περίπου 50% των ασθενών με ΣκΠ παρουσίαζαν σημαντικές δυσκολίες στη βάδιση 15 χρόνια μετά την έναρξη της πάθησης. Αυτό, όμως, είμαι βέβαιος ότι έχει αλλάξει ήδη αν και δεν έχουν δημοσιευθεί σχετικές μελέτες, ενώ είμαι ακόμη βεβαιότερος ότι θα αλλάξει πολύ στο εγγύς μέλλον με τις νεότερες θεραπείες και την πρωιμότερη έναρξη της θεραπείας», απαντά ο κ. Μητσικώστας. «Επομένως, η καθήλωση στην αναπηρική καρέκλα δεν είναι διόλου δεδομένη (ούτε στο παρελθόν ήταν άλλωστε), ενώ ολοένα λιγότεροι ασθενείς θα έχουν δυσκολία στην καθημερινότητά τους».

Η πρωτοπαθώς εξελισσόμενη

Για την πρωτοπαθώς εξελισσόμενη μορφή της ΣκΠ δεν υπάρχουν ακόμα νέες θεραπείες. Ωστόσο, στο τελικό στάδιο (φάση III) των κλινικών δοκιμών βρίσκονται δύο πειραματικά μόρια και το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών μαζί με άλλα κέντρα στην Ελλάδα συμμετέχει σε αυτές τις μελέτες, αναφέρει ο κ. Μητσικώστας. Υπάρχουν επίσης τουλάχιστον άλλα πέντε μόρια τα οποία μελετώνται σε Ευρώπη και ΗΠΑ.

Τα μόρια αυτά εκτιμάται ότι θα ωφελήσουν και τους πάσχοντες από υποτροπιάζουσα μορφή, καθώς «από ένα σημείο και μετά η αρρώστια αλλάζει μορφή και γίνεται εξελισσόμενη - και με τις διαθέσιμες θεραπείες οι υπαίτιοι μηχανισμοί δεν μπορούν να επηρεαστούν», προσθέτει.

Η συμμόρφωση και ο τρόπος ζωής

Όσο καλά κι αν είναι τα φάρμακα, όμως, από μόνα τους δεν αρκούν για να τεθεί υπό έλεγχο η σκλήρυνση κατά πλάκας. Απαραίτητο είναι αφενός να συμμορφώνονται οι ασθενείς με την αγωγή που συνιστά ο γιατρός, αφετέρου να προσέχουν τον τρόπο ζωής τους, και αυτά δεν γίνονται πάντοτε.

«Η ελλιπής συμμόρφωση στη θεραπεία αποτελεί τεράστιο πρόβλημα, διότι μειώνει την αποτελεσματικότητά της και τελικά οδηγεί στην αναζωπύρωση της ασθένειας.

Ξέρουμε ήδη ότι περίπου ένας στους τέσσερις ασθενείς που κάνουν μακροχρόνια ενέσιμη θεραπεία με ιντερφερόνες δεν τηρεί σωστά το πρόγραμμα των ενέσεων, ενώ οι θεραπείες που λαμβάνονται από το στόμα αναμένεται να έχουν ακόμη μικρότερο ποσοστό συμμόρφωσης», εξηγεί ο κ. Μητσικώστας. «Μόνο στις θεραπείες που απαιτούν νοσηλεία και είναι μικρότερης διάρκειας έχουμε καλύτερη συμμόρφωση».

Όσον αφορά τον τρόπο ζωής, η υγιεινή διατροφή και ο υγιεινός τρόπος διαβίωσης μόνο καλά έχουν να προσφέρουν στους ασθενείς διότι «είναι αυτονόητο ότι αν η παχυσαρκία, η αυξημένη χοληστερόλη, ο σακχαρώδης διαβήτης και το μεταβολικό σύνδρομο επιβαρύνουν έναν υγιή οργανισμό, πόσω μάλλον έναν ασθενή με ΣκΠ που έχει μειωμένη δύναμη ή αστάθεια», τονίζει.

«Η γυμναστική εξάλλου είναι καθοριστικής σημασίας στα πρώτα στάδια και η φυσικοθεραπεία αργότερα, όταν και αν εμφανισθεί μυϊκή αδυναμία».

 

Πηγή: Εφημερίδα «Τα Νέα»