ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Του Βαγγέλη Αυγουλά

Με πραγματική χαρά και ανακούφιση υποδέχτηκα κι εγώ την ανακοίνωση για το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομίας για την προστασία των καταναλωτών που τέθηκε σε  δημόσια διαβούλευση και το οποίο προβλέπει «την  απαγόρευση μετάδοσης διαφημίσεων παιδικών παιχνιδιών από τους τηλεοπτικούς σταθμούς, από τις 7 το πρωί ως τις 10 το βράδυ καθημερινά». Υπάρχουν – και θα υπάρξουν κι άλλες- αντιρρήσεις που προέρχονται κυρίως από άμεσα ενδιαφερομένους (κατασκευαστές, εισαγωγείς, εμπόρους παιχνιδιών) αλλά ελπίζω ότι η διαβούλευση θα εξομαλύνει τα κρίσιμα σημεία και θα οδηγήσει σε εξορθολογισμό. ανάλογη ρύθμιση για τις διαφημίσεις παιδικών παιχνιδιών είχε ψηφιστεί στα μέσα της δεκαετίας του '90 αλλά στη συνέχεια – στην ουσία-καταργήθηκε. Γιατί; Η ιστορία είναι μεγάλη, παλαιά, εδράζεται σε κοινωνικά και νομικά επιχειρήματα η εξέταση των οποίων οδήγησε σε «χαλάρωση» της εφαρμογής των διατάξεων, σε εξαιρέσεις, σε «στραβά μάτια», στην κατηγορία των «εκπαιδευτικών παιχνιδιών» και φυσικά σε πλήρη κατάργηση του νόμου , έτσι όπως γίνεται σχεδόν πάντα στην Ελλάδα. Φυσικά, όλα αυτά τα χρόνια και διαφημιστικά σποτ παιχνιδιών αποσύρθηκαν και ποινές επιβλήθηκαν αλλά όλα αυτά ήταν απλώς δια το «φαίνεσθαι».

Στην πραγματικότητα;  «Είναι πολλά τα λεφτά Άρη!». Μια  έκφραση δηλωτική της υποχώρησης και της θυσίας ιδανικών και ηθικών αξιών στον βωμό του χρήματος. Προέρχεται, από όπου και αυτονομήθηκε, από την ταινία του 1964 «Λόλα» του Ντίνου Δημόπουλου. Ο Σπύρος Καλογήρου απειλεί με μαχαίρι το Νίκο Κούρκουλο. «Γιατί θες να με φας;», ρωτάει ο Κούρκουλος. «Είναι πολλά τα λεφτά, Άρη», απαντάει ο Καλογήρου. Και κάπως έτσι γράφεται η ιστορία.

Ανεξάρτητα απ΄ όλα αυτά, σύμφωνα με τον Συνήγορο του  Καταναλωτή «Με τον περιορισμό αυτό  επιδιώκεται να επικεντρωθεί το διαφημιστικό μήνυμα στους ενηλίκους, οι οποίοι είναι οι μόνοι υπεύθυνοι να κρίνουν και να επιλέξουν ποιο παιχνίδι ανταποκρίνεται πραγματικά στην ηλικία και στις ανάγκες του παιδιού τους». Το σκεπτικό αυτό διατυπώθηκε  σε μιαν εκδίκαση έφεσης κατά του νόμου το 2001, έφεσης που απορρίφθηκε μεν αλλά ήταν μια από τις πολλές που υποβάλλονταν και που τελικά, κατόρθωσαν να επιβάλουν την άποψη των κατασκευαστών, εισαγωγέων και εμπόρων και η διαφήμιση του παιδικού παιχνιδιού από τηλεοράσεως να αφεθεί στην ουσία περίπου ανεξέλεγκτη.

Σήμερα, η μάχη για την Παιδική Διαφήμιση, για το  «δικαίωμα»  του παιδιού να ενημερώνεται, για τη δυνατότητα του γονιού ή κηδεμόνα να αποφασίζει για τα μηνύματα που η τηλεοπτική διαφήμιση «περνάει» στα παιδιά, για τις γνωστές θέσεις των άμεσα ενδιαφερομένων για τα προϊόντα τους , ξαναρχίζει. Και ξαναρχίζει σε μια περίοδο που η Ελληνική τηλεόραση «φιλοξενεί» - έναντι αδράς αμοιβής- διαφημίσεις παιδικών παιχνιδιών που όχι μόνο παρακάμπτουν τη δυνατότητα  ή και την επιθυμία ενός γονέα/κηδεμόνα να προστατεύσει το παιδί του (με ποιον τρόπο δεν μπορώ να αντιληφθώ παρά μόνο με το να κλείνει η τηλεόραση κάθε τρεις και λίγο) αλλά και είναι τόσο πρόχειρες, κακο-κατασκευασμένες, αμελέτητες , παραπειστικές και παραπλανητικές που δεν απειλούν μόνο τα παιδιά με επικίνδυνα μηνύματα αλλά τους παραποιούν, τους καταστρέφουν και την όποια αισθητική τους.

Η σχετική ρύθμιση (άρθρο 7 του νομοσχεδίου) εντάσσεται στις διατάξεις που διέπουν τα θέματα των διαφημίσεων, οι οποίες προβλέπουν ακόμη ότι με υπουργική απόφαση μπορεί να θεσπίζονται ειδικοί κανόνες για τη διαφήμιση ειδικών κατηγοριών αγαθών και υπηρεσιών, «ώστε να εξασφαλίζεται η πραγματική δυνατότητα του καταναλωτή να πληροφορείται τις τιμές και τα χαρακτηριστικά των αγαθών και υπηρεσιών για να μπορεί να κρίνει την ποιότητα και την τιμή». Το ίδιο έχει γίνει – και είχε ψηφιστεί-  το 1994 αλλά σιγά- σιγά, αφέθηκε στη μοίρα του και σήμερα είναι σαν να μην υπάρχει.

Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει ευρύτερο πλέγμα ρυθμίσεων για την προστασία της ψυχικής υγείας των παιδιών - καταναλωτών (και των προσωπικών τους δεδομένων) ενώ προβλέπεται η δυνατότητα λήψης περιοριστικών μέτρων στη διάθεση προϊόντων που προκαλούν φόβο, παροτρύνουν σε βία, προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, καλλιεργούν διακρίσεις λόγω φύλου, φυλής, θρησκείας κλπ, εγείρουν τον πρόωρο ερωτισμό κ.α. Τα σχετικά θέματα θα κρίνονται από επιτροπή προστασίας ανηλίκων που θα συσταθεί στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου.

Το νομοσχέδιο έχει ακόμη ρυθμίσεις για τους γενικούς όρους συναλλαγών, τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, τις πωλήσεις εξ αποστάσεως, την προστασία της υγείας και ασφάλειας των καταναλωτών, την επεξεργασία των καταγγελιών των καταναλωτών, τις καταναλωτικές οργανώσεις και την άσκηση συλλογικών αγωγών, ενώ προβλέπεται δυνατότητα προστασίας και των μικρών επιχειρήσεων με βάση το νόμο για τον καταναλωτή.

Σύμφωνα με  ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Οικονομίας οι βασικές ρυθμίσεις του νομοσχεδίου θέτουν ενιαίους ορισμούς  του προμηθευτή, αλλά και του πωλητή ή του παραγωγού, οι οποίοι αποτελούν εξειδίκευση του ορισμού του προμηθευτή ανάλογα με τις υποχρεώσεις που πηγάζουν από την εκάστοτε ασκούμενη από αυτόν εμπορική δραστηριότητα, ενώ  υιοθετείται ένας ενιαίος ορισμός του καταναλωτή. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα και σε προμηθευτές ηλεκτρονικού εμπορίου για την εφαρμογή αυτοματοποιημένων διαδικασιών κατά τον σχεδιασμό όρων και προϋποθέσεων χρήσης, ενισχύοντας την αξιοπιστία των ηλεκτρονικών καταστημάτων στους καταναλωτές.

Με γνώμονα τη δικαιολογημένη μέριμνα υπέρ του αδύναμου μέρους, μια μικρή ή πολύ μικρή επιχείρηση θα είναι σε θέση να αμυνθεί απέναντι σε μία σύμβαση που εμπεριέχει γενικούς όρους συναλλαγών.

Βέβαια όλα αυτά είναι αρκετά πολύπλοκα για να τα αναλύσουμε σε ένα άρθρο. Αλλά η ψήφιση ενός νέου νόμου είναι απαραίτητη. Η θωράκισή του πιο απαραίτητη. Και η τήρησή του υποχρεωτική. Γιατί άλλο πράγμα τα παιχνίδια και άλλο τα παιδιά μας.