Ένα ανθρώπινο ρεπορτάζ του
ΚΥΠΕ από την Σχολή Τυφλών - Το έργο της σχολής, η ιστορία της και η προσφορά
της στην κοινότητα των τυφλών της Κύπρου.
Της Μαρίας Αντούνα, ΚΥΠΕ
Ανοίγοντας την πόρτα της
Σχολής Τυφλών στη Λευκωσία, το καλωσόρισμα από ένα νεαρό τυφλό άνδρα ήταν πολύ
θερμό. «Ελάτε μέσα, κοπιάστε, καθίστε», είπε όλο ευγένεια. Η συζήτηση εν
αναμονή της συνάντησης με τη διεύθυνση της Σχολής, ξεδιπλώθηκε.
«Πώς είναι να ζεις συνέχεια
στο σκοτάδι και να μην βλέπεις;», βγήκε κάπως αμήχανα η ερώτηση.
«Έτσι γεννήθηκα, δεν βρίσκω
ότι έχω κάτι διαφορετικό διότι αυτό γνώρισα στην ζωή μου. Από τον καιρό που
ήμουν μικρός συμβιβάστηκα. Δεν ξέρω πώς είναι να βλέπεις», μας είπε απλά, ο
Νίκος Δημητρίου, 34 χρόνων από το Τσέρι.
«Υπάρχει διαφορά αν κάποιος
γεννηθεί τυφλός και αν κάποιος τυφλωθεί μετέπειτα. Αν μου συνέβαινε τώρα, να
χάσω μια άλλη αίσθηση, την ακοή για παράδειγμα, που την βιώνω, τότε θα μου στοίχιζε
παραπάνω», σημείωσε.
Με περηφάνια μας διηγείται ότι
κατόρθωσε να κάνει τα όνειρα που έκανε από μικρός πραγματικότητα. Σπούδασε,
παντρεύτηκε, έχει ένα γιο τεσσάρων χρόνων.
«Γνωρίζω το πρόσωπο του με την
αφή. Δεν είχα την περιέργεια να δω πώς είναι το πρόσωπο του, διότι δεν έβλεπα
καμιά φορά. Ακούω την φωνή του, δεν με απασχολεί πώς φαίνεται. Είμαι
ευτυχισμένος», προσθέτει.
Στην περίπτωση μου, ήμουν
τυχερός, αναφέρει. “Για την ανάπτυξη ενός τυφλού παίζει μεγάλο ρόλο το
περιβάλλον που θα μεγαλώσει. Αν είναι μέσα σε ένα περιβάλλον που οι συγγενείς
και τα άτομα που το συναναστρέφονται δείξουν ότι λυπούνται το άτομο για την
αναπηρία του και του λένε ‘είσαι κρίμα και δεν μπορείς να κάμεις τίποτα’, θα
εμπεδωθεί και η ιδέα στο άτομο ότι πράγματι έτσι είναι. Αν όμως έχει άτομα που
θα τον ενθαρρύνουν μπορεί να προχωρήσει στην ζωή του. Πιστεύω ότι εγώ ήμουν από
τους τυχερούς που είχα υποστηρικτική οικογένεια”.
Ρωτώντας για την
καθημερινότητα του, μας λέει ότι το πιο δύσκολο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν
όλοι οι τυφλοί είναι η διακίνηση τους με τις συγκοινωνίες που υπάρχουν.
Όσο για την προκατάληψη,
χαμογελά, λέγοντας ότι «μπορεί να βελτιώθηκε κάπως παρά τα προηγούμενα χρόνια
αλλά ακόμη υπάρχει. Αλλού υπάρχει οίκτος αλλού υπάρχει αδιαφορία. Ο κόσμος δεν
είναι και τόσο ενημερωμένος».
Διασχίζοντας τους διαδρόμους
της Σχολής, βλέπεις τους τυφλούς να κινούνται σε ένα δικό τους οικείο
περιβάλλον, που γνωρίζουν την κάθε γωνιά του. Στο άκουσμα κάποιου γνωστού τους
ή ακόμη και από τον βηματισμό του, καταλαβαίνουν ποιος είναι, τον χαιρετούν και
κουβεντιάζουν.
«Η Σχολή Τυφλών ‘Άγιος
Βαρνάβας’ αποτελεί το μοναδικό εκπαιδευτικό ίδρυμα του είδους του στην Κύπρο,
το μόνο εξειδικευμένο κέντρο που ασχολείται με θέματα εκπαίδευσης και
αποκατάστασης ατόμων με οπτική αναπηρία», μας λέει η Αναπληρώτρια Διευθύντρια
της Σχολής, Πελαγία Καρπασίτη.
Η ίδρυση της το 1929,
σηματοδότησε την απαρχή της ειδικής εκπαίδευσης στην Κύπρο γενικότερα και της
εκπαίδευσης των ατόμων με οπτική αναπηρία ειδικότερα. Μέχρι το 1957, η Σχολή
λειτουργούσε στα πλαίσια του φιλανθρωπικού μοντέλου. Με την ανεξαρτησία της
Κύπρου το 1960, αρχίζει μια νέα περίοδος ανάπτυξης και αναβάθμισης του ρόλου
της Σχολής, που παίρνει την μορφή ενός πραγματικά ισότιμου δημόσιου σχολείου.
Αναφερόμενη στα προβλήματα που
αντιμετωπίζει σήμερα η Σχολή, η κ. Καρπασίτη λέει ότι πρόκειται για «ένα παλιό
κτήριο από το 1963, δημιούργημα του αείμνηστου Νίκου Ιερίδη, ο οποίος ήταν ένας
άνθρωπος με μεγάλο όραμα για την εκπαίδευση των τυφλών και είναι εξαιτίας του
που υπάρχει το ιστορικό αμφιθέατρο και το παρεκκλήσι».
Το κτήριο, σημειώνει, αφέθηκε
για πολλά χρόνια επειδή κάποτε είχαν αποφασίσει ότι θα το κατεδαφίσουν μέσα στα
πλαίσια της αντισεισμικής αναβάθμισης των σχολείων αφού κρίθηκε ασύμφορο για να
φτιαχτεί.
«Είναι ένα κτήριο παλιό με
πολλά προβλήματα στο οποίο ζει και διακινείται κόσμος και υπάρχει η ανάγκη
αναβάθμισης για να προσφέρει συνθήκες πιο αξιοπρεπείς και ασφαλείς καθώς και να
είναι πιο λειτουργικό. Άρα χρειαζόμαστε αρκετή βοήθεια σε τούτο το θέμα. Οι
Τεχνικές Υπηρεσίες διεξάγουν τώρα ένα πολύ μεγάλο έργο για την αντικατάσταση
της ηλεκτρολογικής εγκατάστασης διότι κρίθηκε πεπαλαιωμένη και επικίνδυνη.
Υπάρχουν υγρασίες στο κτήριο, τα παράθυρα είναι παλιά του 1963 με λεπτό τζάμι,
η κουζίνα είναι σε άσχημη κατάσταση, οι οικιακές συσκευές είναι χαλασμένες»,
προσθέτει.
Αναβάθμιση και συντήρηση
χρήζουν επίσης, σημειώνει το ιστορικό αμφιθέατρο της Σχολής που είναι μοναδικό
στο είδος του καθώς και το παρεκκλήσι που λειτουργεί με τυφλούς ψάλτες και
προσελκύει πολλούς πιστούς.
Υπάρχουν φίλοι, συνεχίζει η κ.
Καρπασίτη, που βοήθησαν να αγοραστούν κάποια πράγματα στην Σχολή. «Βεβαίως
είναι με κρατικό προϋπολογισμό που λειτουργεί η Σχολή αλλά ποτέ δεν είναι
αρκετός για να καλύψει τις ανάγκες», σημειώνει.
Όσον αφορά τον τεχνικό
εξοπλισμό που έχει να κάμει με την εκπαίδευση των τυφλών, αναφέρει “είμαστε
πιστεύω σε πολύ καλά επίπεδα. Φροντίζουμε πάντα να γίνεται επικαιροποίηση του
εξοπλισμού από τον κρατικό προϋπολογισμό”.
Σημειώνει ότι “η τάση προς την
Σχολή των ενηλίκων είναι αυξητική άρα υπάρχουν ανάγκες. Οι άνθρωποι, οι οποίοι
ήταν μόνοι τους στο σπίτι, άπραγοι, ανήμποροι πραγματικά έρχονται εδώ και
ξαφνικά ανακαλύπτουν ότι μπορούν να κάμουν πράγματα, ενώ ενδυναμώνονται
συναισθηματικά και ψυχολογικά”.
Ιδιαίτερα αναβαθμισμένη,
τονίζει, είναι και η στελέχωση της Σχολής με προσοντούχο προσωπικό που
αποτελείται από 50 άτομα.
Εκφράζοντας την ανησυχία της,
για την ανεργία που πλήττει και τους τυφλούς, η κ. Καρπασίτη παραδέχεται ότι
“υστερούμε σε προγράμματα επαγγελματικής αποκατάστασης. Διότι έχουμε το τμήμα
τηλεφωνικής, που εκπαιδεύονται οι τηλεφωνητές εδώ με την προοπτική να
εργοδοτηθούν - υπάρχει ανεργία και σε αυτόν τον κλάδο - και πέρα από την
χειροτεχνία δεν έχουμε οργανωμένα προγράμματα που να στοχεύουν στην επαγγελματική
εκπαίδευση. Υπάρχει και το εργαστήριο της Παγκύπριας Οργάνωσης Τυφλών που
ευτυχώς εργοδοτεί κάποια άτομα”.
Στην αίθουσα χειροτεχνίας,
βρίσκουμε την Στέλλα Χατζηκωστή, 47 χρόνων από την Κατωκοπιά, η οποία είναι
σχεδόν τυφλή. Είναι ιδιαίτερα χαρούμενη φτιάχνοντας ένα κολιέ. “Είναι από 5
χρόνων που είμαι στην Σχολή, είναι το δεύτερο μου σπίτι. Έρχομαι τρεις φορές
την εβδομάδα, Δευτέρα-Τετάρτη-Πέμπτη, κάνω κομπιούτερ, μαγειρική,
καλαθοπλεχτική, χειροτεχνία. Εδώ είναι άνθρωποι που αγαπώ και με αγαπούν”,
λέει.
Εξηγώντας το πρόβλημα της
αναφέρει ότι “βλέπω μόνο σκιές και φως. Η ζωή μου είναι μέσα από σκιές αλλά λέω
δόξα σοι ο Θεός, κι αυτός μου δίνει δύναμη να είμαι όρθια”.
Σε μια άλλη αίθουσα, αυτής της
καλαθοπλεχτικής, ο 12χρονος Τουρκοκύπριος Σουλεϊμάν από την Πάφο φτιάχνει το
δικό του εκπληκτικό κατασκεύασμα. Δηλώνει ευτυχής για την αγάπη με τον οποίον
αγκάλιασαν όλοι στην Σχολή.
Στην Κύπρο σήμερα, όπως
αναφέρει η κ. Καρπασίτη υπάρχουν 2000 τυφλοί συνάνθρωποι μας. “Είναι πλήρως
λειτουργικοί τα άτομα με οπτική αναπηρία φτάνει να έχουν καλή εκπαίδευση,
πρόσβαση στην πληροφόρηση και στην διακίνηση. Δεν υστερούν από κανένα άλλο. Η
προκατάληψη σαφώς υπάρχει αλλά ο κόσμος προχωρά και πάμε σε ένα καλό βαθμό να
ξεφύγουμε από το μοντέλο της φιλανθρωπίας, συμπόνιας, οίκτου γιατί είναι άδικο
να αντιμετωπίζουμε οποιονδήποτε άνθρωπο με αυτό τον τρόπο”, σημειώνει.
Από την εμπειρία μου,
συνεχίζει, δεν θέλουν να τους οικτίρουν, γιατί τους ενοχλεί πάρα πολύ -ούτε
αγιοποιούνται επειδή είναι ανάπηροι ούτε θεοποιούνται γιατί καταφέρνουν, είναι
άνθρωποι συνηθισμένοι όπως όλοι μας.
Αναφέρει ότι η διακίνηση για
τους τυφλούς, είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. “Τα ταξί είναι πανάκριβα. Οι
περισσότεροι είναι άνεργοι. Επίδομα διακίνησης παίρνουν οι εργαζόμενοι και
εκείνοι που ξεκινούν ένα κύκλο σπουδών με σκοπό την επιμόρφωση και
επαγγελματική αποκατάσταση ωσάν να μην έχουν δικαίωμα ανάγκη διακίνησης όλοι οι
άλλοι. Τα επιδόματα διακίνησης είναι 102 ευρώ, που είναι λίγα”.
Το έργο της Σχολής, αναφέρει η
κ. Καρπασίτη είναι πολύπλευρο. Τονίζει ότι ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα
προγράμματα στήριξης μαθητών με οπτική αναπηρία που φοιτούν σε συνηθισμένα
εκπαιδευτήρια. Υπάρχουν γύρω στα 170 παιδιά που φοιτούν σε συνηθισμένα σχολεία
(νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια). Με την εφαρμογή του “Περί Αγωγής και
Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες” Νόμου του 1999, το Πρόγραμμα Στήριξης
μαθητών με οπτική αναπηρία αναβαθμίζεται. Στα πλαίσια του Προγράμματος
παρέχονται υπηρεσίες εκπαιδευτικής, ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης του
παιδιού, της οικογένειας και της σχολικής μονάδας που φοιτά ο μαθητής.
Από την άλλη, σημειώνει,
προσφέρουμε και υπηρεσίες στήριξης στα μικρά μέχρι τριών χρόνων - ”θεωρούμε
πολύ σημαντική την ηλικία αυτή για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των παιδιών που
έχουν προβλήματα όρασης, την ανάπτυξη των σωστών στάσεων και προσεγγίσεων από
πλευράς γονέων για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν και να ενθαρρύνουν τα παιδιά
τους άρα είναι καθοριστική η περίοδος για την εξέλιξη των παιδιών”.
Έχουμε, συνεχίζει, το
απογευματινό πρόγραμμα της Σχολής κατά το οποίο παιδιά που φοιτούν σε
συνηθισμένα σχολεία έχουν την δυνατότητα να έχουν ένα επιπλέον αναλυτικό
πρόγραμμα που περιλαμβάνει θέματα, όπως ηλεκτρονικοί υπολογιστές, εκπαίδευση
στα ειδικά λογισμικά που παρέχουν πρόσβαση στην πληροφόρηση μέσω του
υπολογιστή, εκπαίδευση στα εξειδικευμένα εκπαιδευτικά μέσα που υπάρχουν για την
οπτική αναπηρία, διδασκαλία στο μπρέιλ, δεξιότητες, διακίνηση, εκπαίδευση στις
δεξιότητες μελέτης ακόμη και πώς να τοποθετηθούν τα βιβλία και τετράδια στην
τσάντα τους με τρόπο που να μπορούν εύκολα να τα βρουν.
Παράλληλα προσφέρονται
μαθήματα μουσικής, τέχνης, καλαθοπλεχτικής, αγγλικών. Μαθηματικών, χορού και
μαγειρικής, κολύμβησης, τοξοβολίας, θεατρικού παιγνιδιού, γυμναστικής κ.ά.
Έχουμε επίσης, προσθέτει,
προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων, τα οποία διαχωρίζονται σε πρόγραμμα
προεπαγγελματικής και επαγγελματικής κατάρτισης και αποκατάστασης και πρόγραμμα
απασχόλησης ενδιαφέροντος και εμπλουτισμού. Έχουμε γύρω στα 130 άτομα με οπτική
αναπηρία από 19 μέχρι 93 χρόνων. Τα προγράμματα εκπαίδευσης Ενηλίκων καθώς και
τα διάφορα ατομικά ειδικά προγράμματα, περιλαμβάνουν εκπαίδευση στα θέματα
Προσανατολισμού και διακίνησης, δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης, μπρέιλ, μουσική,
μουσικό μπρέιλ, τέχνη, κεραμική, καλαθοπλεχτική, χειροτεχνία, χορό, μαγειρική,
πλέξιμο, κατασκευή ψηφιδωτού, κηπουρική, ηλεκτρονικούς υπολογιστές κ.ά.
Στην Σχολή, επίσης φοιτούν έξι
παιδιά ηλικίας από 3-6 χρόνων που εντάσσονται στο Πρόγραμμα Έγκαιρης Παρέμβασης
για παιδιά με οπτική αναπηρία και τις οικογένειες τους ενώ άλλα πέντε παιδιά
ηλικία φοιτούν σε καθημερινή βάση στην μονάδα παιδιών με πολλαπλές αναπηρίες
συμπεριλαμβανομένης και της οπτικής.
Η τυφλότητα, αναφέρει η κ.
Καρπασίτη, αφορά όλες τις ηλικίες γιατί οποτεδήποτε μπορεί να προκύψει ο
τυφλός πρέπει να εκπαιδεύεται συνεχώς και σε καινούργιες τεχνολογίες και μέσα.
Αν απέκτησε την οπτική αναπηρία κατά την διάρκεια της ζωής του πρέπει να
εκπαιδευτεί ούτως ώστε να μπορεί να συνεχίσει την ζωή του, να είναι αυτόνομος,
ανεξάρτητος, αυτάρκης και να μην βασίζεται πάνω σε άλλους.
