ΚΕΝΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ: ΔΟΜΕΣ ΑΝΑΧΩΜΑΤΑ ΣΕ ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΗΦΟΡΑ

Δεκάδες επιστήμονες πανελλαδικά, μέσω των Κέντρων Πρόληψης των Εξαρτήσεων και προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής υγείας, παλεύουν καθημερινά να κρατήσουν τη συνοχή μιας οικογένειας, να σώσουν τη νεολαία μας από τις κάθε είδους εξαρτήσεις, να θωρακίσουν τις ψυχές των μικρών μαθητών από τα κάθε λογής πλήγματα που τους επιφέρει η βαθιά οικονομική ύφεση που ζούμε. Κάτω υπό ποιες συνθήκες δουλεύουν;

Ενδεικτικά:

-Δραματική υποστελέχωση των Κέντρων Πρόληψης (περίπου 1 εργαζόμενος προς 27.500 ανθρώπους πανελλαδικά, περίπου 1 προς 40.000 στην Αττική).

-Κάποιες φορές, Χρήση καταλόγων προσωπικών δεδομένων των εξυπηρετούμενων από μέλη των Δ.Σ. των Κέντρων Πρόληψης των εξαρτήσεων για πολιτικούς / προεκλογικούς λόγους.

-Απουσία ενιαίων προτύπων λειτουργίας και αξιολόγησης του έργου και του επιστημονικού προσωπικού, παρότι οι εργαζόμενοι το ζητούν μέσω και του Σωματείου τους.

-Καθηκοντολόγιο; Βολεύει σε πολλές περιπτώσεις τις διοικήσεις, να είναι μάλλον… ανύπαρκτο, για να χειρίζονται πρόσωπα και καταστάσεις.

Μας νοιάζει; Ίσως όχι. Αλλά θα έπρεπε.

Τα Κέντρα πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας λειτουργούν από το 1994. Έχουν τη μορφή αστικών μη κερδοσκοπικών εταιρειών, με μέλη-εταίρους Περιφέρειες, Δήμους και τοπικούς συλλογικούς φορείς, όπως συλλόγους γονέων και εκπαιδευτικών, ιατρικούς και δικηγορικούς συλλόγους κ.α. Σήμερα λειτουργούν 75 Κέντρα Πρόληψης στην Επικράτεια εκ των οποίων τα 21 στην Περιφέρεια Αττικής. Είναι εγκεκριμένοι οργανισμοί για την υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης (ν. 4139/2013). Επιχορηγούνται κατά 50% από το Υπουργείο Εσωτερικών με πόρους των Κ.Α.Π. της αυτοδιοίκησης και κατά 50% από το Υπουργείο Υγείας. Καθένα εποπτεύεται διοικητικά από το Διοικητικό Συμβούλιό του και επιστημονικά από τον ΟΚΑΝΑ.

Οι εργαζόμενοι/-ες στα Κέντρα Πρόληψης επιδιώκουν την ενδυνάμωση του ανθρώπου στις σχέσεις του με τους άλλους, μέσα από τη συνειδητοποίηση και μείωση των παραγόντων που οδηγούν στην εξάρτηση από νόμιμες και παράνομες ουσίες, καθώς και σε άλλες εξαρτητικές στάσεις και συμπεριφορές (τζόγος, διαδίκτυο, φαγητό κ.ά.) Εξ αιτίας της εστίασης της ματιάς τους σε θεμελιώδεις ψυχοκοινωνικούς παράγοντες και της όξυνσης της κρίσης, τα τελευταία χρόνια υλοποιούν ολοένα περισσότερες παρεμβάσεις σε ζητήματα επιθετικότητας, βίας, οικογενειακών δυσκολιών, διαζυγίων, πένθους κ.ά.

Η φιλοσοφία των προγραμμάτων που υλοποιούν οι εργαζόμενοι/-ες των Κέντρων Πρόληψης βασίζεται στην ενεργητική συμμετοχή και δράση όλης της κοινωνίας και όχι μόνο των «ειδικών». Οι δράσεις τους δεν εξαντλούνται στην παροχή έγκυρης πληροφόρησης, αντίθετα στοχεύουν κυρίως στην ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, στην υιοθέτηση θετικών στάσεων ζωής, στην ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας προς την κατεύθυνση της συλλογικής παρέμβασης σε θέματα ποιότητας ζωής, που προστατεύουν συλλογικά από την υιοθέτηση εξαρτητικών συνηθειών και αφορούν άμεσα όλες/όλους.

Δραστηριότητες:

-          Προγράμματα πρόληψης σε σχολεία της Α/βάθμιας και της Β/βάθμιας εκπαίδευσης (μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς), στο πλαίσιο συνεργασίας με το Υπουργείο Παιδείας

-          Προγράμματα Πρόληψης & Αγωγής Υγείας στη σπουδαστική και φοιτητική κοινότητα.

-          Σεμινάρια ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης σε ομάδες γονέων.

-          Εργαστήρια σε παιδιά και εφήβους.

-          Παροχή έγκυρης πληροφόρησης για τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, το AIDS και άλλα κοινωνικά φαινόμενα σχετικά με την υγεία.

-          Παρεμβάσεις σε εργασιακούς χώρους.

-          Παρεμβάσεις στις Ένοπλες Δυνάμεις.

-          Εκπαίδευση κοινωνικών επιστημόνων και επαγγελματιών υγείας σε θέματα πρόληψης των εξαρτήσεων.

-          Ευαισθητοποίηση-ενημέρωση κοινωνικών φορέων, οργανώσεων και υπηρεσιών σε θέματα πρόληψης.

-          Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε άτομα και οικογένειες.

-          Συγγραφή εκπαιδευτικών υλικών πρόληψης.

Ενδεικτικά και μόνο για την Αττική, παραθέτουμε τα εξής απολογιστικά στοιχεία, όπως παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση της Επιστημονικής Επιτροπής του Σωματείου των Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης:

ΔΡΑΣΕΙΣ 2014 ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ	Αριθμός Σχολείων	Αριθμός Ομάδων	Σύνολο Συμμετεχόντων
Μαθητές Α/βάθμιας Εκπαίδευσης	117	305	5487
Μαθητές Β/βάθμιας Εκπαίδευσης	128	445	9183
Φοιτητές	Στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης	20	278
Εκπαιδεύσεις Εκπαιδευτικών	Σε όλες τις βαθμίδες	82	1783
Παρεμβάσεις σε Γονείς	Σε όλες τις βαθμίδες	142	3484
Παρεμβάσεις στις Ένοπλες Δυνάμεις		28	1756
Συμβουλευτική (Ατομικά Ραντεβού)			1956
Συμβουλευτική (Αιτήματα για Χρήστες ουσιών)			890

Το έργο των εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης είναι σημαντικό, μοντέρνο και πολύ χρήσιμο στην περίοδο της κρίσης, ώστε να χρειάζεται να ενισχυθεί, με την αλλαγή του καθεστώτος λειτουργίας των δομών, τη θεσμική θωράκισή τους.

Πρόσφατα το Σωματείο Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης διοργάνωσε ημερίδα με θέμα "Η Πρόκληση της Συνεργασίας στις Δομές Αντιμετώπισης της Εξάρτησης: Συνδέσεις, Φραγμοί, Προοπτικές" και κύριο στόχο τη διασύνδεση και τη δικτύωση των δομών αντιμετώπισης της εξάρτησης με τρόπους ουσιαστικούς και με στόχο την κοινωνική προσφορά σε μια εποχή επίπονων μεταβάσεων. Οι ομιλητές/ομιλήτριες -εργαζόμενοι/ες από διαφορετικές δομές αντιμετώπισης της εξάρτησης- παρουσίασαν με συνοπτικό και αποκαλυπτικό τρόπο τη δύσκολη κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί στην κοινωνία και στις δομές, αλλά και τις δυνατότητες και προοπτικές για μια πιο ολοκληρωμένη απάντηση στις νέες προκλήσεις. Ανέλυσαν τα θεσμικά προβλήματα των Κέντρων Πρόληψης, του 18 Άνω και των δομών του ΨΝΘ, προτείνοντας ανοιχτά και την μετεξέλιξη των 75 ασύνδετων Κέντρων Πρόληψης σε αυτοκέφαλο, ενιαίο Φορέα Πρόληψης, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου πλέγματος διασυνδέσεων όλων των δομών αντιμετώπισης της εξάρτησης, που θα αντλεί από τον πλούτο και την πολυφωνία, σε αντίθεση με "άνωθεν φωνές" που επιζητούν φαραωνικά, γραφειοκρατικά, υδροκέφαλα σχήματα μέσα από συγχωνεύσεις, βαφτίζοντάς τις "διασύνδεση".

Στις  28 Ιανουαρίου 2016 ο Υπουργός Εσωτερικών ανέλαβε πρωτοβουλία για τη σύσταση ομάδας εργασίας για την επίλυση του θεσμικού προβλήματος των Κέντρων Πρόληψης. Κάλεσε να ορίσουν εκπροσώπους σε αυτή, όλους τους φορείς που συμμετέχουν στην Επιτροπή Παρακολούθησης της Λειτουργίας των Κέντρων Πρόληψης (Υπουργείο Εσωτερικών, Υπουργείο Υγείας, ΚΕΔΕ, ΟΚΑΝΑ, ΕΕΤΑΑ, Σωματείο των Εργαζομένων) καθώς και την Ένωση Περιφερειών Ελλάδας. Είναι μια πρωτοβουλία σε σωστή κατεύθυνση, αφού αναγνωρίζει το σοβαρό πρόβλημα, αλλά και την ανάγκη να συνεχίσουν οι εργαζόμενοι/-ες να προσφέρουν μέσα από αναβαθμισμένο πλαίσιο, επιλέγοντας τον διάλογο επί συγκεκριμένων προτάσεων γύρω από αυτά τα θέματα και όχι  την κάθετη επιβολή λύσης.

Το θεσμικό πρόβλημα των Κέντρων Πρόληψης, που «σέρνεται» επί 20 χρόνια ταλαιπωρώντας εργαζόμενους/-ες και δεκάδες χιλιάδες λήπτες υπηρεσιών, αποσταθεροποιώντας και ολόκληρο το πλέγμα δομών αντιμετώπισης της εξάρτησης, χρειάζεται να λυθεί: Με τη διατήρηση του διακριτού χαρακτήρα της πρόληψης, την τοπικότητα των δομών, αλλά και τη συνάρθρωσή τους, πλέον, σε έναν ενιαίο φορέα που θα ασχολείται μόνο με την πρόληψη. Η κοινωνία, χωρίς να πληρώσει παραπάνω, έχει, αντιθέτως, πολλά να λάβει από μια τέτοια εξέλιξη. 

Ευάγγελος Αυγουλάς

Δικηγόρος, Τ. Αντιδήμαρχος Ιλίου,

Τ. Πρόεδρος του Κέντρου Πρόληψης των Εξαρτήσεων «Φαέθων»,

Μέλος Επιτροπής Υγείας & Κοινωνικής Πολιτικής της ΚΕΔΕ

Μέλος του Δ.Σ. της «ΕΕΤΑΑ»

Διατελέσας Επιστημονικός Συνεργάτης των Πρώην Υπουργών Υγείας κ. Κουρουμπλή και κ. Δημόπουλου.