ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΩΦΩΝ ΣΠΑΕΙ ΤΗ ΣΙΩΠΗ ΤΟΥ

Το Θέατρο Κωφών σπάει τη σιωπή του

Μια εξαιρετική παράσταση που φέρνει για πρώτη φορά επί σκηνής κωφούς και ακούοντες ηθοποιούς αποδεικνύει ότι το θέατρο είναι ο καλύτερος τρόπος για να γεφυρωθούν χάσματα και προκαταλήψεις.

Της Αστερόπης Λαζαρίδου

Η παράσταση «Κάρβουνο» που παρουσιάζει το Θέατρο Κωφών και απευθύνεται τόσο σε κωφούς όσο και σε ακούοντες θεατές, είναι από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος στην εφετινή σεζόν.

Και όχι επειδή συχνά οι όποιες αναπηρίες προκαλούν το ενδιαφέρον του κοινού τέρποντας την πολιτική του ορθότητα, αλλά γιατί πολύ απλά εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα έργο τέλεια χορογραφημένο έως την τελευταία του λεπτομέρεια.

Βασισμένο σε πολύ δυνατά κείμενα των Νίκου Αραπάκη, Θοδωρή Παπαθεοδώρου και Έλλης Παπαδημητρίου, το έργο μας μεταφέρει στον ελληνικό εμφύλιο τόσο από την πλευρά του άνδρα όσο και από την πλευρά της γυναίκας.

Η σκηνή χωρίζεται νοερά σε δύο μέρη. Από τη μια οι ακούοντες ηθοποιοί λένε λόγια με ψυχή: η ερωτευμένη που στέλνει γράμματα στον αγαπημένο της (Πηνελόπη Τσούτσουβα), ο αγαπημένος που έφυγε για να πολεμήσει (Γιάννης Ιωάννου) και η φίλη της πρωταγωνίστριας (Βασιλική Σουρρή), αναγκαία ανάσα χαράς, ώσπου φυσικά τα πράγματα να σοβαρέψουν επικίνδυνα.

Πρώτη φορά μαζί

Και ενώ οι εξαιρετικοί αυτοί ηθοποιοί σε κερδίζουν με το παίξιμό τους, την ίδια ακριβώς στιγμή, σαν αδελφές ψυχές τους, παίζουν στη νοηματική τους ίδιους ρόλους η Ευανθία Πλαχούρα, ο Απόστολος Γιαννόπουλος και η Σοφία Ζιάβρα.

Ενορχηστρωτής αυτού του γοητευτικού εγχειρήματος ο σκηνοθέτης Βασίλης Βηλαράς. Και σωτήριος μεσάζων που ενώνει τους δύο παράλληλους κόσμους η διερμηνέας νοηματικής γλώσσας Σοφία Ρομπόλη, η οποία ήταν παρούσα σε όλη τη διάρκεια των πολύμηνων προβών, αλλά και σε κάθε παράσταση, λέει στη γλώσσα των κωφών λίγα λόγια για το έργο προτού αυτό αρχίσει.

Είναι η πρώτη φορά στα τριάντα χρόνια λειτουργίας του Θεάτρου Κωφών που μοιράζονται τη σκηνή κωφοί και ακούοντες ηθοποιοί. Αρχικά οι παραστάσεις δίνονταν αποκλειστικά από κωφούς ηθοποιούς για κωφούς θεατές.

Σιγά-σιγά άρχισαν να ενσωματώνονται φωνές, αλλά οι ακούοντες ηθοποιοί δεν βρίσκονταν επί σκηνής. Ύστερα δοκιμάστηκαν και οι διερμηνείς στην άκρη της σκηνής. Και τελικά, φτάσαμε σε αυτή την ευτυχή συνεύρεση.

Το Θέατρο Κωφών άρχισε να λειτουργεί στην Ελλάδα ύστερα από πρωτοβουλία της Νέλλης Καρά, ιδιοκτήτριας της δραματικής σχολής «Αρχή». Προερχόμενη από την Αμερική και αντιμετωπίζοντας το θέατρο πέρα από συμβάσεις, θέλησε να εμπλουτίσει τα εκφραστικά μέσα των ακουόντων ηθοποιών με τη βοήθεια της νοηματικής των κωφών.

Τα πράγματα όμως δεν ήταν τόσο απλά. Όπως τονίζει η διερμηνέας Σοφία Ρομπόλη, «υπάρχει προεδρικό διάταγμα από τις αρχές του εικοστού αιώνα που λέει ότι για να φοιτήσουν ηθοποιοί στις δραματικές σχολές πρέπει να είναι αρτιμελείς. Αποκλείονται λοιπόν οι αναπηρίες, ακόμη και οι λεγόμενες "αόρατες", όπως η κώφωση.

Έρχονται όλα αυτά τα χρόνια σκηνοθέτες στο Θέατρο Κωφών, εκπαιδεύουν κωφούς για να παίξουν, αλλά στη συνέχεια οι ηθοποιοί αυτοί δεν μπορούν καν να μπουν στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ) ως επαγγελματίες.

Και είναι ένα διάταγμα που δεν αίρεται. Η τελευταία απάντηση που έλαβα από τη γενική γραμματεία της προηγούμενης διοίκησης του υπουργείου Πολιτισμού ήταν "τι λέτε, κυρία μου; Θα γεμίσουμε παντού ράμπες και κωφούς;".

Αλλά και οι κωφοί θα δυσκολεύονταν να φοιτήσουν σε δραματική σχολή ούτως ή άλλως. Από τη στιγμή που δεν ορίζονται διερμηνείς από το κράτος, ποιος έχει τα χρήματα να πληρώνει κάποιον καθημερινά δεκάωρα ώστε να κατανοεί τα όσα διδάσκονται εκεί;».

Τι γλώσσα μιλάς;

Η ηθοποιός Ευανθία Πλαχούρα μεγάλωσε σε οικογένεια ακουόντων και πήγε και σε σχολείο ακουόντων - έτσι έμαθε από πολύ μικρή να διαβάζει χείλη για να συνεννοείται, ενώ η νοηματική γλώσσα, όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις κωφών, δεν ήταν το πρώτο της μέλημα.

Η νοηματική άλλωστε είναι μια πολύ πλούσια και δύσκολη γλώσσα, χρειάζεται να τη διδαχθείς τουλάχιστον έξι χρόνια για να είσαι σε θέση να τη μιλάς άπταιστα. Συμπέρασμα: ακόμη και οι κωφοί μεταξύ τους δεν είναι απαραίτητο ότι μιλούν την ίδια γλώσσα.

Η ίδια σήμερα νοηματίζει με μεγάλη ευχέρεια, αλλά επικοινωνεί με αξιοθαύμαστο τρόπο και με ακούοντες, καθώς είναι σε θέση να διαβάζει τα χείλη τους και να τους απαντά.

Όπως μας είπε η ίδια, «η εκπαίδευση των κωφών στην Ελλάδα είναι πολύ πίσω, ελάχιστοι καθηγητές που δουλεύουν σε ειδικά σχολεία γνωρίζουν τη νοηματική.

Γι΄ αυτό και πολλοί κωφοί έχουν τεράστια κενά σε θέματα Ιστορίας. Αυτό το κενό έρχεται να αναπληρώσει το Θέατρο Κωφών. Όταν μαθαίνεις κάτι παπαγαλία, το ξεχνάς.

Στο θέατρο, αντίθετα, πρέπει να καταλάβεις σε βάθος το κείμενο για να μπορέσεις να το αποδώσεις και έτσι μαθαίνεις για την ιστορία της χώρας σου, όπως τώρα μάθαμε για το τι συνέβη στον Εμφύλιο».

Χιούμορ και νοηματική

Η κωμωδία είναι πιο δύσκολο είδος από το δράμα, για έναν επιπλέον λόγο στο Θέατρο Κωφών: οι μεν δεν βρίσκουν αστείο ό,τι οι δε. Για παράδειγμα, όταν η φίλη της ηρωίδας λέει «όταν τελειώσει ο πόλεμος, θα τρώω κάθε μέρα παστίτσιο. Και θα βάζω παντού λάδι! Ακόμη και στις τούρτες, λάδι θα βάζω!».

Το ακούον κοινό γελά, το κωφό όμως όχι. Δεν το βρίσκει αστείο, το παίρνει στην κυριολεξία του: «Μα λάδι στην τούρτα; Θα τη χαλάσει! Δεν θα τρώγεται!».

Στο θέατρο έρχονται κωφοί θεατές από κάθε γωνιά της Ελλάδας, ειδικά για την παράσταση - άλλο μεγάλο κεφάλαιο η ανύπαρκτη ψυχαγωγία των κωφών στην επαρχία.

Στο τέλος κάθε παράστασης οι θεατές μοιράζονται στα δύο: οι μισοί χειροκροτούν και οι άλλοι μισοί κρατούν ψηλά και κουνούν τα δυο τους χέρια - το χειροκρότημα στη νοηματική. Και το αποτέλεσμα είναι εκκωφαντικό!

Και μια βωβή παράσταση

Αν λοιπόν το «Κάρβουνο» είναι μια παράσταση από κωφούς και ακούοντες ηθοποιούς που μπορούν να παρακολουθήσουν και οι μεν και οι δε, το «If Οnly» είναι ένα βωβό παραμύθι από ομιλούντες ηθοποιούς, το οποίο επίσης μπορούν να παρακολουθήσουν διαφορετικές μερίδες κοινού.

Ο Στέφανος Αχιλλέως, ο Γιώργος Ανδρουλάκης, η Χρυσάνθη Παπαγεωργίου και η

Έλενα Μεντζέλου, που απαρτίζουν μια κεφάτη και ταλαντούχα ομάδα, συνειδητοποίησαν πως όταν απουσιάζουν ο λόγος και το κείμενο, η χαρά του παιχνιδιού δυναμώνει.

Παρουσιάζουν μια πειραγμένη εκδοχή του παραμυθιού της Χιονάτης και παίζουν συνολικά 14 ρόλους!

Όπως παρατηρεί ο Στέφανος Αχιλλέως, που έχει και τη σκηνοθετική επιμέλεια, «ενώ στη δραματική σχολή σού μαθαίνουν να μετριάζεις τις αντιδράσεις σου και να χαλιναγωγείς την υπερβολή σου, το βωβό θέαμα θέλει το ακριβώς αντίθετο. Όλα είναι τεράστια. Η χαρά γίνεται ενθουσιασμός και η λύπη δυρμός. Κι αυτό απελευθερώνει και τον ηθοποιό και τον θεατή».

Η παράσταση είναι η χαρά του low budget, καθώς χωράει ολόκληρη μέσα σε δύο βαλίτσες και το πιο ακριβό αντικείμενο που αγοράστηκε, ένα μαχαίρι, κόστισε 3 ευρώ. Θα παιχτεί στο πλαίσιο δύο φεστιβάλ θεατρικών ομάδων: στο Bob Festival στο Bios (6 και 10/5) και στο Up the W-all Festival στο Vault, μεταξύ 9 και 15/6.

Πότε & πού: Θέατρο Κωφών, «Κάρβουνο», Σαχτούρη 8-10, Ψυρρή.

Τηλ. επικοινωνίας: 694.5390799. Για κρατήσεις με SMS: 698.5765550. Ως 25/5

Πηγή: Εφημερίδα «Το Βήμα»