ΜΕΓΑΛΩΣΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΕΧΕΙΣ. ΟΧΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΕΥΧΟΣΟΥΝ ΝΑ ΕΧΕΙΣ

Είναι δύσκολο έργο για έναν γονιό, να αποδεχθεί ότι το παιδί του έχει κάποιο πρόβλημα –κάποια σημαντική μαθησιακή ή αναπτυξιακή δυσκολία, ή κάποια σωματική ή νοητική αναπηρία... Σε αυτές τις περιπτώσεις συχνά υπάρχει μία συντριπτική επιθυμία άρνησης της όποιας διάγνωσης ή ακόμα συχνότερα, άρνηση ακόμα και να περάσει το παιδί μία διαδικασία αξιολόγησης για μία διάγνωση και υποστήριξη ή θεραπευτική διαδικασία. Φυσικά, κανένας γονιός δεν εκφράζει την άρνηση του αυτή άμεσα. Αντ’ αυτού, υποστηρίζουν ότι δεν θέλουν το παιδί να «στιγματιστεί» ή –ακόμα πιο συχνά- ότι επικρατεί μια τάση για «υπερδιάγνωση» μαθησιακών και ψυχιατρικών δυσκολιών στα παιδιά.

Ένα από τα πιο δύσκολα καθήκοντα ενός γονιού είναι να αποδεχθεί ότι το παιδί του δεν είναι ούτε ο ίδιος, ούτε προέκταση του εαυτού του. Ήδη από τη στιγμή της γέννησης ενός παιδιού –ή πολλές φορές και πριν τη σύλληψή του ακόμα- οι γονείς τρέφουν ελπίδες και όνειρα για το παιδί τους:  ακαδημαϊκές, αθλητικές, επαγγελματικές, οικονομικές επιτυχίες, φήμη και αναγνώριση, διακρίσεις και πολλά άλλα. Και ποιός γονιός δεν έχει υποσχεθεί στον εαυτό του ότι «αυτό το παιδί θα έχει τις ευκαιρίες που δεν είχα εγώ»; Συχνά όμως πίσω από αυτό κρύβεται μία προσδοκία του γονιού από το παιδί να πραγματοποιήσει δικά του ανεκπλήρωτα όνειρα.

Είναι ήδη δύσκολο για τον γονιό να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι το παιδί του δεν πρόκειται να γίνει όπως ο ίδιος ονειρευόταν ότι θα γίνει. Και όταν το παιδί μεγαλώσει λίγο, ακόμα πιο δύσκολο είναι να αποδεχθεί ότι δεν είναι προέκταση του ίδιου: π.χ δε συμμερίζεται τη δική του αγάπη για τα σπορ/ το διάβασμα / τις εκδρομές/ τη μουσική/ την τέχνη κλπ, δε θέλει να γίνει γιατρός / δικηγόρος / ακαδημαϊκός / επιχειρηματίας ή απλώς... δεν υποστηρίζει την ίδια ποδοσφαιρική ομάδα (ουπς!).

Φανταστείτε πόσο ακόμα πιο δύσκολο έργο είναι για έναν γονιό, να αποδεχθεί ότι το παιδί του έχει κάποιο πρόβλημα –κάποια σημαντική μαθησιακή ή αναπτυξιακή δυσκολία, ή κάποια σωματική ή νοητική αναπηρία...

Σε αυτές τις περιπτώσεις συχνά υπάρχει μία συντριπτική επιθυμία άρνησης της όποιας διάγνωσης ή ακόμα συχνότερα, άρνηση ακόμα και να περάσει το παιδί μία διαδικασία αξιολόγησης για μία διάγνωση και υποστήριξη ή θεραπευτική διαδικασία. Φυσικά, κανένας γονιός δεν εκφράζει την άρνηση του αυτή άμεσα. Αντ’ αυτού, υποστηρίζουν ότι δεν θέλουν το παιδί να «στιγματιστεί» ή –ακόμα πιο συχνά- ότι επικρατεί μια τάση για «υπερδιάγνωση» μαθησιακών και ψυχιατρικών δυσκολιών στα παιδιά.

Υπάρχει μία σειρά υποθέσεων στους ισχυρισμούς αυτούς, που δεν  δικαιολογούνται από τα επιστημονικά στοιχεία: «μία διάγνωση είναι απλώς οι προσωπικές εντυπώσεις του ειδικού που αξιολόγησε το παιδί», «υπάρχει η τάση υπερβολικών διαγνώσεων για προβλήματα που τα παιδιά στην πραγματικότητα δεν έχουν», «η διάγνωση είναι μία ετικέτα, ένα στίγμα ντροπής, που πρέπει να αποφεύγεται και μπορεί μόνο να βλάψει ένα παιδί».

Ο πραγματικός φόβος πίσω απ’ όλα αυτά δεν είναι ότι θα «στιγματιστεί» το παιδί, αλλά ότι θα στιγματιστεί ο γονιός, ότι έχει ένα «λιγότερο από τέλειο» παιδί. Εν ολίγοις, είναι άρνηση. Αυτοί που φοβούνται τον «στιγματισμό» υπονοούν ή υποθέτουν ότι η διάγνωση είναι αυθαίρετη. Δηλαδή ότι ο ψυχολόγος ή ο ειδικός στις μαθησιακές δυσκολίες, καταλήγει στη διάγνωση βάσει των εντυπώσεων που αποκομίζει από τη συνάντησή του με το παιδί και με τους γονείς και τους δασκάλους του παιδιού.

Η πραγματικότητα είναι ότι η έγκυρη διάγνωση γίνεται μέσω νευροψυχολογικών δοκιμών, που είναι σύνθετες και ολοκληρωμένες διαδικασίες. Μία διάγνωση δεν είναι μία «εντύπωση», είναι μία έκθεση 15-20 σελίδων που εξηγεί λεπτομερώς τις δυσκολίες του παιδιού με αναφορές στα αποτελέσματα και περιλαμβάνει ένα αναλυτικό πλάνο παρέμβασης, προσανατολισμένο στον τρόπο που μαθαίνει το συγκεκριμένο αυτό παιδί.

Όσο αφορά τη δεύτερη υπόθεση, ότι υπάρχει «υπερβολική τάση για διαγνώσεις» μαθησιακών και άλλων δυσκολιών, όσοι την υποστηρίζουν, ουσιαστικά λένε ότι είναι «ρουτίνα» τα παιδιά να λαμβάνουν διαγνώσεις που δεν είναι αληθείς! Περιέργως, αυτή η υπόθεση γίνεται μόνο όσο αφορά τα παιδιά. Κανένας δεν ισχυρίζεται το ίδιο για ενήλικες που λαμβάνουν μία διάγνωση. Παρ’ όλα αυτά κανένας δεν δίνει μία εξήγηση, γιατί αυτή η «υπερδιάγνωση» περιορίζεται στα παιδιά.

Φυσικά, εάν ένα παιδί με δυσκολίες δεν αξιολογηθεί ποτέ όσο είναι ακόμα παιδί, όταν θα είναι πια ενήλικας και οι δυσκολίες του δεν θα έχουν αντιμετωπιστεί –και πιθανώς θα έχουν επιδεινωθεί- είναι πολύ πιθανότερο να επιδιώξει μόνος του μία διάγνωση και θεραπευτική παρέμβαση.

Επίσης, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ορισμένοι γονείς στρέφονται σε επαγγελματίες πρόθυμους να δώσουν μία διάγνωση χωρίς πραγματικά λεπτομερή έλεγχο. Ο ολοκληρωμένος έλεγχος μπορεί να έχει αρκετά υψηλό κόστος και δεν εγγυάται ότι θα δώσει το... επιθυμητό αποτέλεσμα. Εάν επιλέξουν απλώς μία σύντομη συμβουλευτική συνεδρία με έναν ψυχολόγο ή άλλο ειδικό σε θέματα μαθησιακών δυσκολιών μπορεί να λάβουν μία «διάγνωση» (η οποία στην πραγματικότητα δε μπορεί να είναι τίποτα περισσότερο από μία εκτίμηση...). Αυτό όμως δεν είναι παράδειγμα παιδιών που λαμβάνουν διάγνωση για κάτι που δεν έχουν. Είναι παράδειγμα γονιών που επιλέγουν να λάβουν μία διάγνωση, χωρίς επαρκή αξιολόγηση.

Τώρα, τι γίνεται όσο αφορά τον «στιγματισμό»; Υπάρχει κάποιο στοιχείο που να δείχνει ότι μία διάγνωση βάζει αυτομάτως μία βλαπτική «ταμπέλα» στο παιδί; Κανένα απολύτως! Αν το καλοσκεφτούμε άλλωστε, τα παιδιά που ταλαιπωρούνται από μαθησιακές ή ψυχιατρικές δυσκολίες, ήδη χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε διάγνωση, στιγματίζονται ως «χαζά», «δύσκολα», «τεμπέλικα», «ταραξίες» κ.α.

Επομένως, μία σωστή διάγνωση αντικαθιστά τις υπάρχουσες «ταμπέλες» -οι  οποίες υπονοούν ότι το ίδιο το παιδί ευθύνεται για τα προβλήματά του- με μία εξήγηση που αλλάζει τα πάντα και συνεπάγεται αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών. Τόσο στα μάτια των γονιών, όσο και των δασκάλων, μία διάγνωση μετατρέπει αμέσως το «χαζό» παιδί, σε ένα παιδί με π.χ δυσλεξία,  ανοίγοντας ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών για αντιμετώπιση του προβλήματος. Μετατρέπει το «δύσκολο» παιδί σε ένα παιδί με Σύνδρομο Άσπεργκερ, το οποίο κυριολεκτικά δεν ξέρει πως να αντιδράσει κατάλληλα σε καθημερινές καταστάσεις –δεν «επιλέγει» να αντιδράσει «παράξενα».

Οι ισχυρισμοί για «υπερδιάγνωση» μαθησιακών και ψυχιατρικών δυσκολιών μας λένε περισσότερα για τους γονείς παρά για τα παιδιά. Η αλήθεια είναι ότι πάρα πολλά παιδιά με σοβαρές δυσκολίες, που αργότερα επιδεινώνουν πολύ τη ζωή τους, δεν λαμβάνουν ποτέ μία διάγνωση, απλώς και μόνο διότι θα ήταν πολύ επιβλαβές για την αυτοεκτίμηση των γονιών να αναγνωρίσουν ότι το δικό τους το παιδί έχει πρόβλημα!

Φυσικά, μπορεί να υπάρχουν λόγοι αμφισβήτησης της διάγνωσης ενός παιδιού, ωστόσο αυτό μας καλεί να λάβουμε και μία δεύτερη γνώμη, όχι να απορρίψουμε την ίδια τη διαδικασία της διάγνωσης.

Κάθε γονιός που αντιστέκεται στην προοπτική μιας διάγνωσης, πρέπει να γίνει ωμά ειλικρινής με τον εαυτό του: «Πιστεύω στ’ αλήθεια ότι το παιδί μου δεν έχει αυτή τη δυσκολία / αυτό το πρόβλημα ή μήπως εγώ φοβάμαι τη θλίψη που αυτό θα σήμαινε για εμένα; Όντως ανησυχώ ότι το παιδί μου θα
στιγματιστεί, ή μήπως το παιδί μου είναι ήδη στιγματισμένο στο σχολείο ως «ηλίθιος», «τεμπέλης» ή «αποδιοργανωτικός»;

Πολλοί μπορεί να έχουμε την εντύπωση, ότι τα παιδιά που θεωρούνταν κάπως «διαφορετικά» όταν εμείς πηγαίναμε σχολείο, μεγαλώνοντας έγιναν ευτυχείς,υγιείς ενήλικες. Συχνά όμως αυτό δε συμβαίνει. Και εάν συμβαίνει, έχει προηγηθεί μεγάλη προσπάθεια και έχουν κάνει πολλή δουλειά με τον εαυτό τους μαζί με ειδικούς, είτε ως παιδιά, είτε αργότερα ως ενήλικες. Υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά που πέρασαν –και κάποια περνούν και ως ενήλικες- ακαταμέτρητη δυστυχία, γιατί «δεν ταίριαζαν» και δε μπορούσαν να καταλάβουν το γιατί.

Αν και δε μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο μίας «υπερβολικής» διάγνωσης, είναι εξίσου πιθανή –αν όχι περισσότερο- μία "διάγνωση" πιο ήπια απ’ ότι ισχύει στην πραγματικότητα. Πάρα πολλά παιδιά με σοβαρά προβλήματα, ακόμα και αναπηρίες -παιδιά τα οποία θα μπορούσαν να έχουν βοηθηθεί- συνεχίζουν χωρίς βοήθεια, απλώς γιατί οι γονείς τους εύχονται το δικό τους παιδί να μην είχε τέτοιο πρόβλημα –και άρα υποκρίνονται ότι δεν το έχει.

Χρειάζεται όμως να μεγαλώσουμε το παιδί που έχουμε, όχι το παιδί που ευχόμαστε να είχαμε. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι αυτό που κάθε παιδί αξίζει να πάρει.

Πηγή: http://www.sofokleousin.gr/